Dit moet je weten over de WIA
Nu een gevaarlijke cocktail van risico’s de houdbaarheid van de WIA bedreigt, kunnen private partijen niet werkloos toekijken hoe het systeem vastloopt. "De vraag is niet óf er een WIA-ingreep komt, maar wie hem mee vormgeeft."
“Het is juist zaak verantwoordelijkheid te nemen en mee aan de knoppen te zitten bij het vormgeven van oplossingen. Dit is in het eigen én in het algemene belang”, zeggen Max Kaspers (Whayle) en Marcel van Delft (elipsLife). “Het gevaar is dat de situatie zodanig ontspoort dat álles wat de druk vermindert groen licht krijgt.”
Whayle stelde op verzoek van elipsLife een WIA-prognose voor de komende jaren op. De twee bedrijven zijn dermate bezorgd over de resultaten dat ze die breder willen delen. Ook roepen ze op om met private initiatieven te voorkomen dat het systeem vastloopt.
Risico’s in beeld
Kaspers en Van Delft komen met hun oproep na een analyse van trends rond de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Whayle voerde die voor elipsLife uit met het doel de risico’s rond verzuim en arbeidsongeschiktheid scherp in beeld te krijgen. “Wij willen deze risico’s niet alleen verzekerbaar houden, maar onze klanten ook kunnen uitleggen waarom ze een premie van bepaalde omvang betalen,” zegt Van Delft. “Op dit specifieke terrein laten we ons vanwege de complexiteit graag ondersteunen door specialisten.”
Werkloos toekijken hoe de boel vastloopt is voor ons dus geen optie
Een WIA-analyse is momenteel zo complex vanwege een veelvoud aan disruptieve factoren, legt Kaspers uit. “Die vormen samen een gevaarlijke cocktail die het risico de komende jaren aanzienlijk zal verhogen.”
Whayle en elipsLife vinden het ontstane beeld zó zorgelijk dat ze hun bevindingen niet voor zichzelf willen houden. “Wie binnen een systeem actief is, is er mede verantwoordelijk voor”, verwoordt Van Delft het gezamenlijke gevoel. “Werkloos toekijken hoe de boel vastloopt is voor ons dus geen optie.”
Tal van factoren beïnvloeden het risico
De gevaarlijke cocktail waar Kaspers en Van Delft op doelen bestaat uit een hele reeks ingrediënten. Een deel hiervan is al langer in beeld. Zo gaat uitkeringsinstantie UWV ervan uit dat de WIA-instroom hoe dan ook jaarlijks stijgt door verhoging van de AOW-leeftijd, groei van de beroepsbevolking en toename van de groep werknemers bij wie een eerder beëindigde WIA-uitkering kan herleven.
Naast deze usual suspects zijn er echter nog andere risicofactoren, en die zijn lastiger in te schatten. Kaspers somt op: “We zien ook een almaar groeiende groep werknemers met psychische klachten, waaronder opvallend veel jongeren. Sinds twee jaar komen hier de gevolgen van de coronapandemie nog bij. Die bestaan om te beginnen uit langdurige klachten of verdere verslechtering van al broze gezondheid na besmetting met Covid-19.
Het is juist zo belangrijk om de periode van inactiviteit zo veel mogelijk te beperken, want intussen neemt de afstand tot de werkvloer en de arbeidsmarkt alleen maar toe
Verder ziet UWV zich al jaren gedwongen tot allerlei noodgrepen door voortdurende capaciteitsproblemen. Deze worden mede veroorzaakt door de sterke toename van het aantal WIA-beoordelingsverzoeken in de laatste jaren. Dit alles vertaalt zich naar een toename van het arbeidsongeschiktheidsrisico.”
Bestaande problemen worden groter
Van Delft: “Je ziet bovendien dat de pandemie al langer bestaande problemen verder vergroot. Zo kent UWV momenteel veel voorschotten toe, omdat de keuringsachterstand door de beperkingen tijdens de coronalockdowns nog verder is opgelopen. En bij zieke flexwerkers in de Ziektewet vinden veel eerstejaarskeuringen te laat of helemaal niet plaats. Als je mensen niet keurt, betekent dit niet alleen dat zij en hun werkgevers langer financieel in onzekerheid zitten. Er is vooral ook geen duidelijkheid over de re-integratie en de begeleiding die de zieke hierbij moet krijgen. En dat terwijl het juist zo belangrijk is om de periode van inactiviteit zo veel mogelijk te beperken. Want intussen neemt de afstand tot de werkvloer en de arbeidsmarkt alleen maar toe.”
WIA-instroom zal blijven stijgen
Vooral het grote aantal onzekere factoren baart Kaspers en Van Delft zorgen. “De instroom in de WIA is nu al veel hoger dan UWV verwachtte”, zegt Van Delft. “Volgens een eerste analyse van deze instantie was de stijging in 2021 met 11% (5.700 extra uitkeringen) meer dan dubbel zo hoog als verwacht. Een van de auteurs liet zich bij een publiek optreden ontvallen dat al zijn oude statistieken naar de knoppen zijn.”
De realiteit is dat we op dit moment heel veel zieken en deels arbeidsongeschikte werknemers aan hun lot overlaten
Whayle en elipsLife komen in hun eigen prognose voor de komende jaren (2022-2024) uit op een totale stijging van de instroom met 13%. Bij flexwerkers gaat het zelfs om 17%. Deze verwachtingen zijn gebaseerd op informatie openbare databronnen en rapporten, legt Kaspers uit. ‘Er zit onder meer de reële aanname achter dat er de komende jaren zo’n 1.000 mensen met Long Covid bij de WIA-poort arriveren. Maar bijvoorbeeld ook dat de achterstanden bij de Eerstejaars Ziektewetbeoordeling de WIA-keuring en voortduren. En dat de instroom door psychische klachten blijft groeien.”
Vooral flexwerkers de pineut
Wat je bij deze cijfers en berekeningen nooit mag vergeten, vinden Kaspers en Van Delft, is dat ze gaan over mensen van vlees en bloed. “De realiteit is dat we op dit moment heel veel zieken en deels arbeidsongeschikte werknemers aan hun lot overlaten”, zegt Van Delft. “Vooral flexwerkers, die krijgen te vaak niet de begeleiding waar ze recht op hebben.”
“En dat terwijl er volop kansen liggen om mensen wél werkend perspectief te bieden”, vult Kaspers aam. “Als je er maar snel bij bent wanneer iemand uitvalt. Maar juist dat gebeurt onvoldoende. Neem die voorschotten op de WIA-uitkering, omdat die de start van de re-integratie vertragen, verkleinen ze de kansen op werk. Zó zonde!”
Een ingreep is onvermijdelijk
Naast het persoonlijke is er ook het maatschappelijke perspectief. En op dat punt zijn Kaspers en Van Delft stellig: met de huidige ontwikkeling van WIA-risico’s is het systeem niet houdbaar. Kaspers: ‘De politiek beperkt zich tot nu toe tot noodmaatregelen tegen het capaciteitstekort bij UWV, zoals een vereenvoudigde WIA-keuring voor 60-plussers. Nu de ene crisis over de andere heen buitelt, valt het in zekere zin ook wel te begrijpen dat veel aandacht en energie uitgaat naar andere zaken. Maar vroeg of laat gaat bij ziekte en arbeidsongeschiktheid de wal het schip keren.”
Wij kunnen wel gewoon onze tarieven verhogen, maar daarmee los je de problemen niet op
Ook Van Delft is ervan overtuigd dat ingrijpen uiteindelijk onvermijdelijk is. Hij keert terug bij de motivatie van elipsLife en Whayle om met hun prognoses naar buiten te treden: “De vraag is niet óf er een WIA-ingreep komt, maar wie hem mee vormgeeft. Het is cruciaal dat de private sector hierin zijn deel van de verantwoordelijkheid neemt. Wij kunnen wel gewoon onze tarieven verhogen, maar daarmee los je de problemen niet op.”
Publiek en privaat moeten het samen doen
Verantwoordelijkheid nemen heeft ook het grote voordeel dat private partijen mee aan de knoppen komen te zitten bij het vormgeven van oplossingen, zegt Kaspers. Dit is volgens hem zowel in het eigen als in het algemene belang. “Private uitvoerders hebben op het gebied van ziekte en arbeidsongeschiktheid veel kennis en expertise opgebouwd en bedienen een aanzienlijk deel van de markt. En met succes: ongeveer de helft van de grote werkgevers heeft een private oplossing en onderzoek wijst uit dat die vaak effectiever is dan publieke uitvoering.”
Van Delft: “Als publieke en private partijen er sámen de schouders onder zetten en elkaars sterke punten benutten, zijn veel problemen op te lossen. Neem de keuringsachterstanden bij UWV. Er zijn goede ideeën om een deel van de keuringen privaat uit te voeren, met publieke controle op de kwaliteit en onafhankelijkheid.’
We moeten waken voor slecht overwogen maatregelen
Bovenal moet een situatie worden vermeden waarin toenemende problemen de deur openzetten naar slecht overwogen maatregelen, vinden Kaspers en Van Delft. Hiervan zijn er genoeg de revue gepasseerd, zegt Kaspers. “Neem zo’n idee om de loondoorbetaling met een jaar te verkorten. Of de gedachte om de financiële verantwoordelijkheid van werkgevers voor WGA-uitkeringen terug te brengen van 10 naar 5 jaar. De argumentatie voor zulke ingrepen is vaak zeer eenzijdig, in dit geval lag de focus vrijwel volledig op lastenverlichting voor de werkgever. Terwijl we weten dat financiële prikkels uiterst effectief zijn. Het tweede jaar loondoorbetaling is een stimulans om de opties van ander werk of een andere werkgever in beeld te brengen. En die 10 jaar aan WGA-lasten speelt een grote rol in de beslissing om eigenrisicodrager te worden en een private oplossing te realiseren.”
“Het grote gevaar is dat de situatie zodanig ontspoort dat op een gegeven moment álles wat de druk vermindert groen licht krijgt,’ zegt Van Delft. ‘Laten we dat met zijn allen alsjeblieft voorkomen.”
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met elipsLife en Whayle. Marcel van Delft is Head Products & Pricing bij elipsLife. Max Kaspers is Practice Lead Inkomen en Schade bij Whayle.
